Τα τελευταία χρόνια, οι ελληνιστικές φιλοσοφίες δεν αποτελούν πλέον ακαδημαϊκή αποκλειστικά ενασχόληση. Ξανακερδίζουν έδαφος στην κοινή συνείδηση και διεκδικούν το ρόλο που είχαν την εποχή της άνθισής τους, της δύναμης που συμφιλιώνει το φιλοσοφικό στοχασμό με την καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Οι αρχαίες ελληνιστικές φιλοσοφίες ως διαφωτιστικά ηθικά παραδείγματα και ένα είδος τέχνης του βίου αναλαμβάνουν να καθοδηγήσουν τους σύγχρονους ανθρώπους στην αναζήτηση της αρετής και της προσωπικής τους ευτυχίας, ενδεχομένως δε και της συλλογικής αρμονικής συμβίωσης. Σημαντική συμβολή στην εξέλιξη αυτή τις τελευταίες δεκαετίες αποτέλεσαν αφενός οι επιστημονικές εργασίες σειράς διακεκριμένων Ευρωπαίων και Αμερικανών θεωρητικών, αφετέρου οι «κριτικές» εκδόσεις σειράς φιλοσοφικών κειμένων και αποσπασμάτων των φιλοσόφων και στοχαστών της ελληνιστικής εποχής. Στο μάθημα εξετάζουμε τις κυριότερες εξελίξεις στην ελληνική φιλοσοφία κατά την περίοδο από το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. ως το τέλος της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας (31 π.Χ.). Σ' αυτούς τους τρεις αιώνες, ο ελληνικός πολιτισμός γνώρισε τεράστια εξάπλωση προς την Ανατολή, ύστερα από τις κατακτήσεις του Αλεξάνδρου. Αργότερα πάλι, ο ελληνικός πολιτισμός διείσδυσε βαθιά και στον δυτικό μεσογειακό κόσμο με τη βοήθεια των πολιτικών κατακτητών της Ελλάδας, των Ρωμαίων. Σε όλο αυτό το διάστημα, η φιλοσοφία παρέμεινε κυρίως ελληνική δραστηριότητα και οι στοχαστές που άσκησαν τη μεγαλύτερη επίδραση στον ελληνιστικό κόσμο ήταν οι Στωικοί, οι Επικούρειοι και οι Σκεπτικοί.
Το μάθημα οργανώνεται σε δύο περιόδους:
- Εξέταση του θέσεων του Επίκουρου και του επικουρισμού, καθώς επίσης και του πρώιμου και ακαδημαϊκού σκεπτικισμού
- Ο στωϊκισμός στις ποικίλες εκδοχές του
Θεωρητική γέφυρα μεταξύ των δύο περιόδων αποτελεί η συνεξέταση ερωτημάτων όπως: πώς γεννιέται η γνώση, τι είναι η πραγματικότητα, τι είμαστε, πώς μπορώ να είμαι ευτυχισμένος, ποια είναι η σχέση μου ως ατόμου με τους άλλους;
Ανάμεσα στους φιλοσόφους-στοχαστές που εξετάζονται συγκαταλέγονται οι: Επίκουρος, Επίκτητος, Μάρκος Αυρήλιος, Λουκρήτιος, Ιουλιανός, Γαληνός, Πύρρων, Αρκεσίλαος, Καρνεάδης.
Θεματικές ενότητες της Α΄ περιόδου:
- Επίκουρος-επικουρισμός:
Το πλαίσιο της φιλοσοφίας του Επίκουρου.
Η θεωρία της γνώσης και η δομή των πραγμάτων.
Η ψυχή, οι νοητικές λειτουργίες και η ελευθερία της πράξης.
Ηδονή και ευδαιμονία, δικαιοσύνη και φιλία.
- Σκεπτικισμός:
Πρώιμος Πυρρωνισμός.
Ακαδημεϊκός σκεπτικισμός: Αρκεσίλαος και Καρνεάδης.
Θεματικές ενότητες της Β΄ περιόδου:
- Η στωϊκή λογική: γνωσιολογία, γραμματική, μέθοδοι συλλογισμού και επιχειρήματα
- Η στωϊκή φιλοσοφία της φύσης: η δομή των πραγμάτων, η αιτιότητα, η ψυχή και η ανθρώπινη φύση, η ανθρώπινη λογικότητα και τα ανθρώπινα πάθη
- Η στωϊκή ηθική: η πρωταρχική παρόρμηση, το αγαθό και το «προηγμένον», το περιεχόμενο και τα κριτήρια της αρετής
- Η Αθήνα πόλη των φιλοσόφων
- Μεταγενέστερες εξελίξεις της ελληνιστικής φιλοσοφίας
- Επικουρισμός και στωϊκισμός στη σύγχρονη εποχή