Σκεφτείτε τον εαυτό σας να ξαπλώνει σε μια ωραία παραλία και να απολαμβάνει τους ήχους της θάλασσας και του καλοκαιριού…. Διαβάζετε ένα λογοτεχνικό βιβλίο, ή αποφασίζετε να παίξετε χαρτιά με την παρέα σας ή ακόμα και να το ρίξετε στο κολύμπι! Πώς θα σας φαινόταν αν μαθαίνατε ότι όλες οι παραπάνω δραστηριότητες αποτελούν έναν πάρα πολύ ευχάριστο και αποτελεσματικό τρόπο να … γυμνάσετε τον εγκέφαλο σας?
Πριν κάποια χρόνια δεν δίναμε και ιδιαίτερη έμφαση στην έρευνα γύρω από τα γηρατειά… ίσως έχει να κάνει με την ανθρώπινη ματαιοδοξία και το σύνδρομο του Ντόριαν Γκρέυ, που μας θέλει να ονειρευόμαστε ότι είναι δυνατόν να μείνουμε πάντα νέοι… Τα τελευταία χρόνια όμως τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Τα ολοένα αυξανόμενα κρούσματα ανοικών παθήσεων στους ηλικιωμένους μας ανάγκασαν να στρέψουμε τα επιστημονικά μας φώτα προς την λεγόμενη «τρίτη ηλικία» με στόχο την επίτευξη ενός όσο το δυνατόν ποιοτικότερου βιοτικού και νοητικού επιπέδου . Εδώ και αρκετά χρόνια οι επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων ενδιαφέρονται να δουν πώς μπορούμε να κρατήσουμε τον εγκέφαλο μας υγιή και διαυγή για όσο τον δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Οι επιστημονικές μελέτες φαίνεται να επιβεβαιώνουν το λαϊκό ρητό «αν το αφήσεις… σε αφήνει» (αγγλιστί: use it or loose it). Όσον αφορά στην εγκεφαλική μας ευδαιμονία, αυτό πολύ απλά σημαίνει , ότι αν θέλουμε να είμαστε υγιείς νοητικά στην ενήλικη ζωή μας , θα πρέπει να θυμόμαστε ότι όπως κάθε άλλος μέρος του σώματος μας , έτσι και ο εγκέφαλος μας προκειμένου να διατηρηθεί σε φόρμα, απαιτείται εξάσκηση.
Ο εγκέφαλος μας , ο βασικός ελεγκτής και ρυθμιστής κάθε λειτουργίας μας, είναι ένα εξαιρετικά πολύπλοκο όργανο, το οποίο αποτελούμενο από ένα δισεκατομμύρια νευρώνες και ακόμα περισσότερες συνάψεις ( συνάψεις είναι τα σημεία που οι νευρώνες επικοινωνούν μεταξύ τους) , «παράγει» κάθε ανθρώπινη σωματική και ψυχολογική δραστηριότητα. Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ιδιότητες του εγκεφάλου μας , είναι αυτή της «πλαστικότητας». Η πλαστικότητα αναφέρεται στην ικανότητα του εγκεφαλικού μας φλοιού , να αναδιαμορφώνεται ασταμάτητα, ανάλογα με τα ερεθίσματα που δέχεται από το περιβάλλον. Και αυτό πολύ απλά σημαίνει ότι το περιβάλλον είναι αυτό που σε μεγάλο βαθμό καθορίζει το πώς θα εξελιχθεί ο εγκέφαλος μας. Οι εμπειρίες μας , δηλαδή το σε τι είδους ερεθίσματα εκτίθεται ο εγκέφαλος μας (οπτικά, απτικά, ακουστικά, οσφρητικά, κιναισθητικά) καθημερινά από τη στιγμή της γέννησης μας, επηρεάζουν την φυσιολογική ανάπτυξη του εγκεφάλου μας και κατ΄επέκτασιν τη νοητική μας υγεία. Για να γίνει κατανοητό πόσο σημαντική είναι η επίδραση του περιβάλλοντος στην νοητική μας ανάπτυξη, σκεφτείτε το εξής : αν ένα παιδί δεν εκτεθεί σε «γλωσσικά ερεθίσματα» μέχρι τα 8-9 έτη της ηλικίας του, είναι πολύ πιθανό ότι δεν θα μπορέσει ποτέ να αποκτήσει φυσιολογικό λόγο. Πέρα απ΄αυτά , η εμπειρία και ένα πλούσιο σε ερεθίσματα περιβάλλον είναι παράγοντες που προκαλούν νευρωνική αναγέννηση στον ιππόκαμπο (μια περιοχή στον εγκέφαλο μας που μεταξύ άλλων είναι υπεύθυνη και για μνημονικές διαδικασίες ) και κατά την ενήλικη ζωή, αντισταθμίζοντας έτσι σε μεγάλο βαθμό την νευρωνική απώλεια που φυσιολογικά συμβαίνει καθώς μεγαλώνουμε.
Πιο συγκεκριμένα, οι έρευνες στο χώρο των νευροεπιστημών δείχνουν ότι η νοητική μας διαύγεια κατά την ενήλικη ζωή μας , εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την «εκπαίδευση» που παρέχουμε στον εγκέφαλο μας και από τον τρόπο ζωής μας. Καθημερινώς δημοσιεύονται έρευνες σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά , που ενισχύουν την άποψη ότι κάποιες μικρές καθημερινές ασχολίες , μπορούν να προστατέψουν τον εγκέφαλο μας από την όποια έκπτωση των νοητικών λειτουργιών επέρχεται με το πέρας της ηλικίας μας.
• Διάβασμα λογοτεχνικών βιβλίων
• Επίλυση σταυρόλεξων, Sudoku
• Παιχνίδια όπως σκάκι, αλλά και πρέφα , μπιρίμπα ή άλλες ομαδικές δραστηριότητες και παιχνίδια όπως το taboo ή παντομίμα κ.α.
• Παιχνίδια φαντασίας (π.χ. σκεφτείτε 10 εναλλακτικές χρήσεις για ένα συνηθισμένο αντικείμενο, όπως ένα κουτί σπίρτα , ένα τούβλο, έναν σωλήνα!)
• Κάθε είδους καθημερινή σωματική δραστηριότητα, από το απλό περπάτημα μέχρι το κολύμπι και το χορό
• Η έντονη κοινωνική ζωή, η συνδιαλλαγή και επαφή με ανθρώπους
• Η τήρηση ημερολογίου , που αποτελεί και έναν πολύ επιτυχημένο τρόπο ενδυνάμωσης της μνήμης
• Ασκήσεις χαλάρωσης για μείωση άγχους
Όλα τα παραπάνω αποτελούν δραστηριότητες που πολύ εύκολα κανείς μπορεί να εισαγάγει στην καθημερινότητα του. Χωρίς κόστος, και με ελάχιστο χρόνο, ευχάριστα και δημιουργικά , μπορούμε να εξασφαλίσουμε ένα υγιές ΝΟΗΤΙΚΑ μέλλον... Μην το καθυστερείτε... πάρτε τους φίλους σας τηλέφωνο να συναντηθείτε για ομαδικά παιχνίδια, βγείτε έξω να περπατήσετε, γράψτε στο ημερολόγιο σας, μετρήστε ανάποδα από το 100 μέχρι το ένα, σκεφτείτε 10 εναλλακτικές χρήσεις για ένα συνηθισμένο αντικείμενο (πχ ένα τούβλο!), διαβάστε αυτό το άρθρο ανάποδα… δοκιμάστε το!
Δεμίρη Νάντια
Msc Brain & Mind Sciences
www.openmind.net.gr