Πόσοι από εμάς πολλές φορές νιώθουμε πως δεν είμαστε ο εαυτός μας; Πόσοι από εμάς μένουμε έκπληκτοι μπροστά στις ίδιες μας τις πράξεις, πόσοι δεν έχουμε αναφωνήσει “Δεν ήμουν εγώ...δεν μπορεί να ήμουν εγώ” έπειτα από κάποια ενέργειά μας και πόσες φορές δεν έχουμε πει σε κάποιον άλλο “Μα πως το έκανες εσύ αυτό; Μου φαίνεται πως είσαι διχασμένη προσωπικότητα”...κι όμως... Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις όλοι θυμόμαστε το τι ακριβώς έχει συμβεί, με απλά λόγια όλοι έχουμε συναίσθηση των πράξεων μας απλά στη συγκεκριμένη περίπτωση μένουμε έκπληκτοι μπροστά στην αντίδρασή μας καθώς περιμέναμε πως θα είχαμε πράξει διαφορετικά... Αυτό δεν συμβαίνει στην Διασχιστική Διαταραχή της προσωπικότητας καθώς, στην περίπτωση αυτή, δεν είμαστε σίγουρα εμείς αλλά κάποιος “άλλος εαυτός” καταλαμβάνει το σώμα μας...κάποιος εντελώς διαφορετικός, με διαφορετικό όνομα, φύλλο, ηλικία, επάγγελμα κτλ...κι αυτός ο άλλος ή η άλλη δεν είμαστε εμείς, απλά χρησιμοποιεί το δικό μας σώμα για να έρθει στην επιφάνεια, τη δική μας φωνή για να εκφραστεί...και κάποιες φορές να διαπράξει ένα έγκλημα....
Σύμφωνα με τους ειδικούς η διαφορετική αυτή προσωπικότητα που μπορεί να έχει δημιουργηθεί και λόγω τραυματικών βιωμάτων του ατόμου παίζει πολλές φορές τον ρόλο του “προστάτη” βγαίνοντας στην επιφάνεια για να αντιμετωπίσει καταστάσεις που το άτομο θα ήταν ανίκανο να διαχειριστεί σε διαφορετική περίπτωση. Ένα απλό παράδειγμα θα ήταν αυτό μιας γυναίκας με καταπιεσμένες μνήμες σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης κατά την παιδική της ηλικία, που θα δολοφονούσε τον άντρα της έπειτα από ένα περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας αλλά στην πραγματικότητα θα ήταν κάποιος άλλος εαυτός που θα καταλάμβανε το σώμα της και θα διέπραττε το έγκλημα. Η άλλη αυτή προσωπικότητα θα ερχόταν στην επιφάνεια έπειτα από ένα στρεσογόνο και απειλητικό για τη ζωή της συμβάν με στόχο να κάνει αυτό που η ίδια δεν μπορούσε...να προστατέψει τη ζωή της.
Ο όρος Πολλαπλή Προσωπικότητα (ή Διασχιστική Διαταραχή της προσωπικότητας είναι κυρίως γνωστή στο ευρύ κοινό μέσα από τον κινηματογράφο και ταινίες όπως το Identity και το Split, στις οποίες υπήρχε άμεση συσχέτιση με εγκληματικές συμπεριφορές. Η πολλαπλή προσωπικότητα ήταν πάντα κάτι το οποίο γοήτευε το κοινό. Η ιδέα ενός ατόμου μέσα στο οποίο συνυπάρχουν πολλές προσωπικότητές, με διαφορετικούς χαρακτήρες, διαφορετικά φύλα, ηλικίες, ιδιότητες, όλα αυτά φαντάζουν γοητευτικά και διεγείρουν τη φαντασία, εξηγώντας εν μέρει και την εμπορική επιτυχία που σημείωσαν οι προαναφερθείσες ταινίες στο ευρύ κοινό. Τι γίνεται όμως στην πραγματικότητα; Να τονίσουμε αρχικά πως σε καμία περίπτωση, παρά τη λανθασμένη εντύπωση που επικρατεί, δεν πρέπει να συνδέουμε οποιαδήποτε ψυχική διαταραχή με το έγκλημα. Οι διαταραχές της προσωπικότητας δεν συνεπάγουν απαραίτητα το έγκλημα, η ύπαρξή τους όμως πολλές φορές μπορεί να πυροδοτήσει πράξεις που να οδηγήσουν σε αυτό.
Σύμφωνα με τον ορισμό του DSM 5 η Διαταραχή της Πολλαπλής Προσωπικότητας αναφέρεται ως “η ψυχιατρική διάγνωση που περιγράφει την κατάσταση στην οποία ένα άτομο εμφανίζει πολλές διακριτές ταυτότητες με ξεχωριστά σχήματα αντίληψης και αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον”
Σύμφωνα με ψυχιάτρους η Διασχιστική Διαταραχή της Ταυτότητας αποτελεί μια αινιγματική ψυχική διαταραχή τα αίτια της οποίας μπορούν να αναζητηθούν σε τραυματικές για τον ψυχισμό του ατόμου σεξουαλικές, σωματικές ή συναισθηματικές εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία.
Χαρακτηριστικό της εκδήλωσης της συγκεκριμένης διαταραχής είναι “τα κενά μνήμης με τη μορφή σοβαρής αμνησίας” και η δυσκολία συνειδητοποίησης και σύνδεσης των σκέψεων και των δράσεων του ατόμου καθώς και η διαπίστωση από τρίτους μιας περίεργης και ασυνήθιστης γενικότερης συμπεριφοράς του. Με λίγα λόγια δεν εντοπίζεται η έννοια της συνείδησης που μας κάνει να αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας και να συνειδητοποιούμε τις πράξεις μας. Οι πολλαπλές προσωπικότητες συνήθως κάνουν την εμφάνισή τους έπειτα από στρεσογόνα γεγονότα και συχνά οφείλονται όπως προαναφέραμε σε καταπιεσμένες τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία, όπως σε περιπτώσεις σεξουαλικής ή άλλου είδους κακοποίησης.
Στην ελληνική κοινωνία δεν υπάρχουν, γνωστές τουλάχιστον στο ευρύ κοινό, περιπτώσεις δολοφόνων που έπασχαν επιβεβαιωμένα από Διασχιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας. Ίσως έχουν υπάρξει εγκλήματα ειδικά σε μικρότερες, κλειστές κοινωνίες τα οποία είτε αποσιωπήθηκαν είτε πολύ απλά όπως λέμε στην καθημερινότητα κανείς δεν ασχολήθηκε με αυτά καθώς δυστυχώς ακόμη και στις μέρες μας και οι απλούστερες ψυχικές διαταραχές τείνουν να αποσιωπώνται ειδικά στις μικρές κοινωνίες ή να μην ερευνώνται όπως θα έπρεπε. Άλλωστε, σύμφωνα με τους ειδικούς δύσκολα γίνεται διάγνωση της ασθένειας σε όλες τις περιπτώσεις διότι η πολυπλοκότητά της και η σπανιότητά της σε σχέση πάντα με την συχνότητα εμφάνισης της έναντι άλλων ψυχικών διαταραχών την καθιστά δύσκολα ανιχνεύσιμη. Ψυχίατροι τονίζουν πως η ιδιαιτερότητα της συγκεκριμένης διαταραχής έγκειται στο γεγονός πως είναι δύσκολά αποδείξιμη καθώς είναι δυνατόν (αν και όχι εύκολα) για κάποιον να προσποιηθεί πως διακατέχεται από πολλές προσωπικότητες και πως μια από αυτές ήταν υπεύθυνη για το έγκλημα που εκείνος διέπραξε...
Κλείνοντας θα αναφέρουμε μια από τις πιο γνωστές ίσως περιπτώσεις, αυτή του Kenneth Bianchi, γνωστό και ως Hillside Strangler, ο οποίος καταδικάστηκε τελικά για 15 βιασμούς και δολοφονίες γυναικών στις ΗΠΑ και ο οποίος κατά την διάρκεια της δίκης του αρχικά ισχυρίστηκε πως έπασχε από τη συγκεκριμένη διαταραχή με τη σύμφωνη διάγνωση του πρώτου ψυχιάτρου που τον εξέτασε. Στη συνέχεια της δίκης όμως και σύμφωνα με την γνωμάτευση ενός δεύτερου ψυχιάτρου που ορίστηκε από την Πολιτεία αποδείχθηκε ότι οι ισχυρισμοί του ήταν αναληθείς και τελικά ο ίδιος αναγκάστηκε να ομολογήσει την ενοχή του. Η περίπτωση του στραγγαλιστή είναι χαρακτηριστική της δυσκολίας που εμφανίζει η διάγνωση της συγκεκριμένης διαταραχής. Και ένα ερώτημα που σίγουρα γεννάται σε πολύ κόσμο που δεν ανήκει στην επιστημονική κοινότητα είναι το κατά πόσον ένας εγκληματίας μπορεί να ισχυριστεί ότι πάσχει από τη συγκεκριμένη διαταραχή ώστε να καλύψει τις εγκληματικές του πράξεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις απαραίτητη κρίνεται η συμβολή ενός έμπειρου και “ανοιχτού” σε κάθε πιθανή έκφανση της ανθρώπινης προσωπικότητας ψυχιάτρου που να μπορεί να διαγνώσει ίσως μια από τις πιο περίπλοκες ψυχικές διαταραχές.
// Μπορείτε να αναζητήσετε σεμινάρια Δικαστικής Ψυχολογίας εδώ //