Ένας στους τέσσερις ανθρώπους, για κάποια περίοδο της ζωής του, θα έρθει αντιμέτωπος με προβλήματα ψυχικής υγείας. Παρά το γεγονός αυτό, το στίγμα και οι διακρίσεις εμποδίζουν την κοινωνία από το να ανοίξει έναν παραγωγικό διάλογο για την ψυχική υγεία, με υπευθυνότητα και σεβασμό. Στο άρθρο αυτό ζητήθηκε από επτά ανθρώπους που ασχολούνται με την ψυχική υγεία να απαντήσουν στην ερώτηση: Πώς θα έπρεπε να μιλάμε για την ψυχική υγεία;
Δώστε τέλος στο στίγμα
Εύκολο να ειπωθεί, αλλά δύσκολο να γίνει πράξη. Σύμφωνα με το δημοσιογράφο Andrew Solomon “Οι άνθρωποι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι είναι ντροπιαστικό να έχει κάποιος μια ψυχική ασθένεια. Νομίζουν ότι είναι δείγμα προσωπικής αδυναμίας. Νομίζουν ότι είναι μια αποτυχία. Εάν τα παιδιά τους έχουν κάποια ψυχική ασθένεια, νομίζουν ότι αυτό αντικατοπτρίζει την αποτυχία τους ως γονείς.” Αυτό το στίγμα κάνει πραγματικά δύσκολο στους ανθρώπους να μιλήσουν για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Η δυσκολία αυτή εξηγείται, σύμφωνα με τη νευροεπιστήμονα Sarah Caddick, κι από το γεγονός ότι, σε αντίθεση με τα σωματικά προβλήματα υγείας, δεν είναι τόσο εύκολο να κατανοήσουμε τι πραγματικά συμβαίνει στο μυαλό ενός άλλου ανθρώπου. Το να μιλήσει κανείς γι’ αυτό που έχει στο μυαλό του μπορεί να είναι ιδιαίτερα στρεσσογόνο, καθώς τείνουμε να ταυτίζουμε το μυαλό μας με αυτό που πραγματικά είμαστε, με τον εαυτό μας, τις σκέψεις μας, τα πιστεύω μας, τα όνειρα αλλά και τους φόβους μας. Σύμφωνα με το συνήγορο ψυχικής υγείας Vikram Patel, “Το να νιώθει κανείς δυστυχισμένος θα μπορούσε να εκληφθεί ως κομμάτι του εαυτού του ή ως προέκταση του κοινωνικού του περίγυρου, και η βιοχημική ταμπέλα της κατάθλιψης για παράδειγμα, δεν είναι κάτι με το όποιο νιώθουν άνετα οι άνθρωποι".
Αποφύγετε τη σύνδεση ψυχικής ασθένειας και εγκληματικότητας
Οι άνθρωποι συχνά βιάζονται να εξάγουν συμπεράσματα για τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας, και να κάνουν γενικεύσεις όταν συμβαίνουν μεμονωμένα περιστατικά βίας ή εγκληματικότητας. Σύμφωνα με την Caddick, όταν συμβαίνει κάποιο τραγικό γεγονός, αμέσως τα ΜΜΕ θα ρωτήσουν “Είχε σχιζοφρένεια; Μήπως ήταν διπολικός; ” Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να πιστεύουν ότι αν κάποιος έχει διπολική διαταραχή, μπορεί ανά πάσα στιγμή να αποτελέσει κίνδυνο για την κοινωνία, ή ότι οι άνθρωποι με σχιζοφρένεια ‘δε θα έπρεπε να κυκλοφορούν ελεύθεροι’. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει και πεποιθήσεις σαν αυτές , σύμφωνα με το Solomon, δυσχεραίνουν το διάλογο για την ψυχική υγεία.
Αλλά συνδέστε την ψυχική ασθένεια με την αυτοκτονία
Σύμφωνα με το National Institute for Mental Health (NIMH), το 90% αυτών που αυτοκτονούν πάσχουν από κατάθλιψη ή κάποια άλλη ψυχική διαταραχή, σε συνδυασμό ή όχι με την κατάχρηση ουσιών. Παρόλα αυτά, ο Solomon πιστεύει ότι η σύνδεση μεταξύ των δύο είναι πολύ αδύναμη, σε αντίθεση με αυτήν μεταξύ εγκληματικότητας και ψυχικής ασθένειας. Οι άνθρωποι δεν αυτοκτονούν απλά επειδή απέτυχε η επιχείρησή τους ή επειδή χώρισαν, αλλά λόγω της κατάθλιψης από την οποία υποφέρουν.
Αποφύγετε λέξεις όπως “τρελός” ή “psycho”
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι όσοι εργάζονται στο χώρο της ψυχικής υγείας καταδικάζουν τη χρήση τέτοιων χαρακτηρισμών που απλά προσβάλουν και στιγματίζουν τους ανθρώπους. Ο διευθυντής του NIMH Thomas Insel πάει ένα βήμα παρακάτω – δε συμφωνεί με την κατηγορία “προβλήματα ψυχικής υγείας” γενικά. “Θα έπρεπε να αποκαλούμε τον καρκίνο ‘κυτταρικό πρόβλημα’; Αποκαλώντας μια σοβαρή ψυχική ασθένεια ‘πρόβλημα συμπεριφοράς’ είναι σαν να αποκαλούμε τον καρκίνο ‘πρόβλημα πόνου’.”
Αν νιώθετε άνετα να μιλήσετε για την εμπειρία σας, κάντε το
Το να μιλάει κανείς για την εμπειρία του, μπορεί να ασκήσει μεγάλη επιρροή σε κάποιον που αντιμετωπίζει παρόμοιες δυσκολίες αλλά και στο ευρύ κοινό. Ο Solomon πιστεύει ότι όποιος έχει αυτή τη δυνατότητα δε θα πρέπει να διστάζει: “Το πιο συγκινητικό γράμμα που έχω λάβει ποτέ μου ήταν μόνο μια γραμμή και ήταν ανώνυμο. Απλώς μου έγραψαν σε μια κάρτα ‘Σκόπευα να αυτοκτονήσω, αλλά διάβασα το βιβλίο σας και άλλαξα γνώμη’. Και πραγματικά, σκέφτηκα ότι ακόμα κι αν κανείς άλλος δε διαβάσει τίποτα από αυτά που γράφω, δεν πειράζει, γιατί πέτυχα κάτι καλό.”
Μην ορίζετε έναν άνθρωπο με βάση την ψυχική του ασθένεια
Όπως ένας όγκος δεν ορίζει έναν άνθρωπο, το ίδιο θα έπρεπε να ισχύει και την ψυχική ασθένεια. Σύμφωνα με τους ειδικούς, κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο. Ο Insel υποστηρίζει: “Θα πρέπει να μιλάμε για τις ψυχικές διαταραχές, όπως μιλάμε και για τις υπόλοιπες ιατρικές καταστάσεις. Γενικά δεν επιτρέπουμε σε μια ασθένεια να ορίσει την ταυτότητα ενός ανθρώπου, παρόλα αυτά η αποκάλυψη μιας ψυχικής ασθένειας μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος αντιλαμβάνεται την ικανότητα του ατόμου, ακόμη και την επικινδυνότητά του.” Η Caddick συμφωνεί: “Υπάρχουν πολλά πράγματα τα οποία συμβαίνουν μέσα στον εγκέφαλο, αν κάποιο δε λειτουργεί σωστά, δε σημαίνει ότι το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα.”
Διαχωρίστε το άτομο από το πρόβλημα
Οι Insel και Patel προτείνουν να αποφεύγεται η χρήση της γλώσσας που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους αποκλειστικά από τα προβλήματα ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζουν. Είναι προτιμότερο να πούμε ‘κάποιος που έχει σχιζοφρένεια’ παρά ‘σχιζοφρενής’. Αυτός ο διαχωρισμός σέβεται το άτομο και δηλώνει ότι η ασθένεια δεν είναι μέρος του ατόμου, είναι κάτι από το οποίο υποφέρει το άτομο ή ζει με αυτό, αλλά δεν ταυτίζεται μαζί του.
Μερικές φορές το πρόβλημα δεν είναι οι λέξεις αλλά το ότι δε μιλάμε καν
Μερικές φορές το μόνο που χρειάζεται είναι να μιλήσουμε. Αυτό μπορεί να έχει τις προκλήσεις του σύμφωνα με το συνήγορο πρόληψης αυτοκτονίας Chris Le, αλλά στο τέλος σίγουρα είναι βοηθητικό. Δε χρειάζεται να μιλήσει κανείς δημόσια, αρκεί να ανοιχτεί στους δικούς του ανθρώπους: “Προσεγγίστε τους φίλους σας. Εάν δε νιώθετε καλά, μιλήστε σε κάποιον, επειδή, αν θυμάστε, όταν οι φίλοι σας δεν ήταν καλά και τους μιλήσατε, ένιωσαν κάπως καλύτερα. Επομένως ανοιχτείτε, στηρίξτε ανθρώπους, μιλήστε για τα συναισθήματά σας και νιώστε άνετα με αυτά.”
Αναγνωρίστε τη συμβολή των ανθρώπων με ψυχικές ιδιαιτερότητες
Η ακτιβίστρια για τον αυτισμό Temple Grandin, αναφέρει: “Εάν δεν υπήρχε έστω και λίγος αυτισμός, δε θα είχαμε καν τηλέφωνα για να μιλάμε.” Θεωρεί ότι η τεχνολογική κοινότητα είναι γεμάτη από αυτιστικούς πρωτοπόρους. “Ο Einstein σίγουρα ήταν, δε μιλούσε έως 3 ετών. Δε θα αναφερθώ στους ζωντανούς, αυτούς θα πρέπει να τους αναζητήσετε στο internet.” Σχετικά με την κατάθλιψη, η Grandin αναφέρει: “Οι οργανισμοί που ασχολούνται με την κατάθλιψη θα πρέπει να δώσουν έμφαση στο πόσοι πραγματικά δημιουργικοί άνθρωποι, άνθρωποι των οποίων την τέχνη αγαπάμε, τα βιβλία τους και τις ταινίες τους, αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα κατάθλιψης. Βλέπετε, αυτά τα γονίδια σας κάνουν ευαίσθητους, συναισθηματικούς - κι αυτό κατά κάποιο τρόπο σας κάνει δημιουργικούς.”
Το χιούμορ βοηθάει
Το χιούμορ, λένε, είναι το καλύτερο φάρμακο για τον εγκέφαλο. Ο κωμικός Wax αναφέρει: “Εάν πλαισιώσεις το μήνυμά σου με κωμωδία, έχεις βρει το δρόμο για την ψυχή του άλλου. Αλλά αν γκρινιάζεις, αν γκρινιάζεις γιατί είσαι γυναίκα ή γιατί είσαι μαύρος, καλή τύχη. Όλοι το μυρίζονται. Η αλήθεια είναι ότι οι άνθρωποι ελευθερώνονται όταν καταφέρνουν να γελούν με τον εαυτό τους.”
Πηγή: ideas.ted.com