Το σεμινάριο αυτό αναφέρεται σε όλες τις παραμέτρους που συνδέονται με τη γλωσσική ανάπτυξη στην προσχολική ηλικία και εστιάζει, κυρίως, στον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά προσεγγίζουν τον αναδυόμενο αλφαβητισμό ή γραμματισμό [emerged literacy] και στις πρακτικές που οφείλουν να υιοθετούν οι εκπαιδευτικοί για να στηρίξουν τα παιδιά προς αυτή την κατεύθυνση.
Θα γίνει ανασκόπηση των σημαντικότερων σημείων της σχετικής έρευνας και θεωρίας, έτσι ώστε να υπάρχει επιστημονική βάση στις διδακτικές προτάσεις που θα παρουσιαστούν. Δεδομένου ότι η γλώσσα είναι ένα σύστημα κανόνων, θα εξεταστούν συνοπτικά αυτοί οι κανόνες και θα συνδεθούν με την πορεία του παιδιού προς την κατάκτηση της γλώσσας και τον αναδυόμενο αλφαβητισμό ή γραμματισμό. Ακολούθως θα μελετήσουμε τα χαρακτηριστικά των παιδιών προσχολικής ηλικίας (το λεξιλόγιο, το μήκος των προτάσεων, τη συζήτηση, τη μη λεκτική συμπεριφορά, τη συντακτική δομή και τους τρόπους με τους οποίους οργανώνουν τη σκέψη), προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα πώς θα οδηγηθούν στην πρώτη γραφή κι ανάγνωση, μέσω της φωνολογικής ενημερότητας.
Στη συνέχεια, θα εξετάσουμε τα στάδια γραφής και τα στάδια ανάγνωσης των παιδιών προσχολικής ηλικίας και θα εξετάσουμε πώς τα παιδιά ανακαλύπτουν την αλφαβητική δομή, μέσω της φωνολογικής ενημερότητας. Τέλος, θα σχολιάσουμε ένα Τεστ Αναγνωστικής Ετοιμότητας για την προσχολική ηλικία προσαρμοσμένο από το Project “Follow Through” του Bank Street College και θα αναφερθούμε στις διεθνώς καθορισμένες εξελικτικές αρχές για τη γραφή και την ανάγνωση στην προσχολική ηλικία.
Επισημαίνεται ότι σε κάθε ενότητα που θα εξετάζεται θα ακολουθεί η ανάδειξη των πρακτικών εφαρμογών της στην τάξη.
Θεματικές Ενότητες Επιμόρφωσης
Η ανάπτυξη της γλώσσας στο μικρό παιδί
Θα παρουσιαστούν οι βασικές θεωρίες για την ανάπτυξη της γλώσσας καθώς και οι θεωρίες για τη σχέση γλώσσας και σκέψης. Θα εξεταστεί η σπουδαιότητά τους για τους εκπαιδευτικού σχεδιασμούς μέσα στην τάξη και οι τρόποι με τους οποίους μας βοηθούν να ερμηνεύσουμε σωστά το γλωσσικό προφίλ των παιδιών και να οργανώσουμε σωστές παιδαγωγικές παρεμβάσεις.
Τα χαρακτηριστικά των παιδιών προσχολικής ηλικίας ως προς τη γλώσσα – Τα παιδιά Omega
Θα εξεταστούν τα γλωσσικά χαρακτηριστικά της επιστημονικής μελέτης των Bredekamp & Copple (1997) και, πιο συγκεκριμένα, παράμετροι όπως: το λεξιλόγιο, η συντακτική δομή, η ευχέρεια, η απομνημόνευση στίχων, η επιδεξιότητα στη χρήση συμβατικών τρόπων επικοινωνίας, η χρήση μη λεκτικών τρόπων επικοινωνίας κ.λπ. Θα γίνει σύνδεση της αξιοποίησης αυτών των στοιχείων με τους εκπαιδευτικούς σχεδιασμούς στην τάξη. Τέλος, θα γίνει συνοπτική αναφορά στην θεωρία που ανέπτυξε η Garnika (1987) για την ομάδα των παιδιών Omega, που συνδέει τις επικοινωνιακές με τις κοινωνικές δεξιότητες.
Αναλυτικό Πρόγραμμα – Γραφή και ανάγνωση
Θα σχολιαστούν οι κατευθύνσεις που παρέχονται, μέσα στο Αναλυτικό Πρόγραμμα, για σχεδιασμό και ανάπτυξη δραστηριοτήτων Γλώσσας και θα διερευνηθούν οι ικανότητες, οι γνώσεις και οι στάσεις και νοοτροπίες που επιδιώκεται να αναπτυχθούν. Θα εντοπισθούν τα όρια που τίθενται στη διδασκαλία της γραφής και της ανάγνωσης και θα συνδεθούν με αρχές της αναπτυξιακής ψυχολογίας και της θεωρίας της κοινωνικής αλληλεπίδρασης (social interaction).
Τα στάδια εξέλιξης της γραφής
Θα εξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά οικοδομούν την αντίληψή τους για τη γραπτή γλώσσα σε μια εξελικτική πορεία, που είναι αισθητή και ομοιόμορφη σε όλα τα παιδιά. Με σημείο αναφοράς τα στάδια της γραφής της Sue Wortham (2006), θα βελτιώσουμε τη δεξιότητά μας να ερμηνεύουμε τα δείγματα γραφής των παιδιών, να παρατηρούμε την εξέλιξη του αναδυόμενου αλφαβητισμού τους και να χρησιμοποιούμε τις παρατηρήσεις μας για να εκτιμήσουμε τη συνολική τους ανάπτυξη.
Τα στάδια εξέλιξης της ανάγνωσης – Φωνολογική ενημερότητα
Θα εξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά αναπτύσσουν σταδιακά την ανάγνωση και πώς, σε κάθε στάδιο, τα παιδιά κατανοούν διαφορετικά τον γραπτό λόγο και έχουν διαφορετικές προσδοκίες. Με σημείο αναφοράς τα στάδια εξέλιξης της ανάγνωσης όπως καταγράφτηκαν από τους Cohrane, Cohrene, Scalene & Buchanan (1984) και επικαιροποιήθηκαν από Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων της Παιδαγωγικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Ontario το 2003 [The Report of the Expert Panel on Early Reading in Ontario, 2003], θα κατανοήσουμε γιατί είναι σημαντικό να οδηγήσουμε τα παιδιά από το «να μάθουν να διαβάζουν» στο «να διαβάζουν για να μάθουν». Τέλος, θα εξετάσουμε την αιτιώδη σχέση μεταξύ φωνολογικής ενημερότητας και μάθησης της ανάγνωσης και θα αναφερθούμε σε συγκεκριμένες προεκτάσεις και εφαρμογές.
Το Τεστ Αναγνωστικής Ετοιμότητας για την προσχολική ηλικία προσαρμοσμένο από το Project “Follow Through” του Bank Street College
Θα συζητηθεί το Τεστ Αναγνωστικής Ετοιμότητας για την προσχολική ηλικία, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η σύνδεσή του με καθημερινές εκπαιδευτικές δραστηριότητες στην τάξη. Καθώς τα παιδιά χρειάζονται στοχευμένες και σωστά σχεδιασμένες εκπαιδευτικές εμπειρίες για να «σπάσουν» τον σύνθετο κώδικα της γραπτής γλώσσας και να εξελιχθούν σε ανεξάρτητους αναγνώστες, θα να εντοπίσουμε ποιες οπτικές, ακουστικές και αισθητηριακές ασκήσεις θα τα διευκολύνουν προς την κατάκτηση της αναγνωστικής ετοιμότητας.
Οι εξελικτικές αρχές για τη γραφή και την ανάγνωση
Παραθέτοντας τις εξελικτικές αρχές για τη γραφή και την ανάγνωση, θα μιλήσουμε για την αξία των υιοθετημένων από τα παιδιά συνηθειών απέναντι στην κωδικοποίηση του λόγου (γραφή) και στην αποκωδικοποίηση του γραπτού λόγου (ανάγνωση) και θα ευαισθητοποιηθούμε ώστε να μπορούμε να διακρίνουμε σωστά τα δυνατά και αδύνατα σημεία των παιδιών, έτσι ώστε να είμαστε σε θέση να τα υποστηρίζουμε εξατομικευμένα και πιο αποτελεσματικά.