Αναρωτιέστε αν υποφέρετε από κάποια αγχώδη διαταραχή; Σας έχει γίνει διάγνωση ότι υποφέρετε από μια τέτοια διαταραχή αλλά βρίσκεστε σε σύγχυση σχετικά με το τι ακριβώς σημαίνει μια τέτοια διάγνωση; Στο παρόν άρθρο αλλά και στα άλλα άρθρα μας που ασχολούνται με την κάθε διαταραχή ξεχωριστά, θα βρείτε τις πληροφορίες που χρειάζεστε αναφορικά με το τι είναι οι αγχώδεις διαταραχές και τι μπορείτε να κάνετε για να απαλλαγείτε από τα συμπτώματα άγχους που σας βασανίζουν.
Πριν αρχίσουμε τις γενικές περιγραφές αυτών των τόσο κοινών διαταραχών (23 εκ. άτομα μόνο στις ΗΠΑ έχουν διαγνωσθεί με κάποια αγχώδη διαταραχή. Είναι γνωστό όμως ότι ένας πολλαπλάσιος αριθμός ατόμων υποφέρουν από τέτοιες διαταραχές αλλά δεν ζητούν ποτέ τη βοήθεια ειδικού), θα ήθελα να κάνω μια δήλωση με απόλυτη υπευθυνότητα: Όλες ανεξαιρέτως οι αγχώδεις διαταραχές θεραπεύονται, ανεξάρτητα από τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων και τη χρονική τους διάρκεια. Το μόνο που χρειάζεται είναι να βρείτε έναν κατάλληλο, ειδικευμένο θεραπευτή που θα καταλάβει την κατάστασή σας και θα χρησιμοποιήσει τις κατάλληλες τεχνικές για τη θεραπεία σας.
Άγχος είναι μια δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που συνοδεύεται από ψυχοφυσιολογικές μεταβολές σαν απάντηση σε αναμενόμενο κίνδυνο. Σε αντιδιαστολή με τον φυσιολογικό φόβο, στο άγχος ο κίνδυνος ή η απειλή δεν έχουν βάση στην πραγματικότητα, αλλά έχουν ενδοψυχική προέλευση, όπως π.χ. ασυνείδητη τραυματική μνήμη, εσωτερική ασυνείδητη σύγκρουση κ.ά. Οι φυσιολογικές μεταβολές συνίστανται σε αύξηση του καρδιακού ρυθμού, διαταραχή της αναπνοής, τρόμο, ιδρώτα, σφίξιμο ή πόνο στο στήθος, αγγειοκινητικές μεταβολές και σε ορισμένες περιπτώσεις τάσεις λιποθυμίας. Οι ψυχολογικές μεταβολές περιλαμβάνουν δυσφορικό συναίσθημα επικείμενου κινδύνου, υπερβολική επίγνωση αδυναμίας (το άτομο αισθάνεται ότι δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο ή την απειλή), αδυναμία αντίληψης του μη πραγματικού της απειλής, διαρκές συναίσθημα τάσης και εξαντλητική ετοιμότητα για τον αναμενόμενο «κίνδυνο» (αν και το άτομο γνωρίζει ότι ο φόβος του είναι παράλογος όταν δεν είναι εκτεθειμένο ή δεν περιμένει να εκτεθεί στο αντικείμενο που του προκαλεί άγχος ή φόβο). Σε πολλές από τις αγχώδεις διαταραχές το άτομο νιώθει έντονα συμπτώματα άγχους μόνο αν αντισταθεί να ενδώσει στα συμπτώματα του. Αν δηλαδή αρνηθεί να απομακρυνθεί από το αντικείμενο ή την κατάσταση που του προκαλεί αυτά τα συμπτώματα. Με λίγα λόγια, τα συμπτώματα άγχους έχουν ως σκοπό να αναγκάσουν το άτομο να απομακρυνθεί από ένα συγκεκριμένο αντικείμενο ή μια συγκεκριμένη κατάσταση.
Οι αγχώδεις διαταραχές χαρακτηρίζονται από έντονα, χρόνια συμπτώματα άγχους τα οποία προκαλούν σοβαρές διαταραχές στη διάθεση, στη σκέψη, στη συμπεριφορά καθώς και στις βιολογικές λειτουργίες του ατόμου. Επίσης τα συμπτώματα άγχους είναι πολύ πιθανόν να περιορίζουν ή και να εμποδίζουν τις κοινωνικές και επαγγελματικές δραστηριότητες του ατόμου. Χαρακτηριστικά, χωρίς θεραπεία ή υποστήριξη τα συμπτώματα άγχους αυξάνονται σε ένταση και συχνότητα με την πάροδο του χρόνου, αν και υπάρχουν χρονικές περίοδοι ύφεσης που σχεδόν πάντα ακολουθούνται από μεγαλύτερες περιόδους έξαρσης.
Ανάλογα με τη φαινομενολογία τους και τα συμπτώματα που παρουσιάζουν, οι αγχώδεις διαταραχές χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες:
Διαταραχή Πανικού: Το άτομο υποφέρει από επαναλαμβανόμενες και αιφνίδιες κρίσεις πανικού οι οποίες χαρακτηρίζονται από έντονο φόβο και συναισθήματα επικείμενης καταστροφής, συνοδευόμενα από διάφορα οργανικά συμπτώματα όπως πόνοι στο στήθος, δυσκολίες στην αναπνοή, ταχυπαλμία, λιποθυμία κ.ά. Υπάρχει επίσης έντονο άγχος στο διάστημα μεταξύ των κρίσεων καθώς και αποφυγή καταστάσεων ή συνθηκών στις οποίες συνήθως συμβαίνουν οι κρίσεις πανικού.
Αγοραφοβία με ή χωρίς Κρίσεις Πανικού: Χαρακτηρίζεται από έντονο φόβο και άγχος όταν το άτομο βρίσκεται σε κάποιο μέρος ή σε περιστάσεις απ’ όπου είναι δύσκολο να ξεφύγει, ή όπου θα είναι δύσκολο να του δοθεί βοήθεια στην περίπτωση που παθαίνει κρίση πανικού. Το άτομο αποφεύγει με κάθε τρόπο τέτοια μέρη ή περιστάσεις.
Ψυχαναγκαστική Διαταραχή: Χαρακτηρίζεται από έμμονες δυσάρεστες ιδέες και σκέψεις οι οποίες έρχονται στο άτομο απρόσκλητα και παρά τη θέλησή του, έντονες παρορμητικές τάσεις, καθώς και από επαναλαμβανόμενες, καταναγκαστικές, ή «τελετουργικές», συμπεριφορές και πράξεις οι οποίες «πρέπει να γίνουν» και είναι κι αυτές έξω από τον έλεγχο του ατόμου. Οι έμμονες ιδέες και οι καταναγκαστικές πράξεις συνοδεύονται από έντονο άγχος.
Μετα-τραυματικό Στρες: Χαρακτηρίζεται από επίμονες, τρομακτικές σκέψεις και μνήμες καθώς και επίμονα οδυνηρά συναισθήματα τα οποία έχουν σχέση με κάποια τραυματική εμπειρία που έχει βιώσει το άτομο. Συχνά το άτομο επαναβιώνει αθέλητα κομμάτια από τη τραυματική εμπειρία.
Κοινωνική Φοβία ή Κοινωνικό Άγχος: Χαρακτηρίζεται από χρόνιο, παθολογικό, επίμονο και έντονο φόβο ότι οι άλλοι άνθρωποι παρατηρούν και κρίνουν δυσμενώς το άτομο και τη συμπεριφορά του. Ο φόβος μπορεί να περιορίζεται μόνο σε ορισμένες συμπεριφορές του ατόμου - όπως να μιλάει σε ακροατήριο, να τρώει μαζί με άλλους, να γράφει μπροστά σε άλλους, να μιλάει στο τηλέφωνο κ.ά - ή μπορεί να είναι γενικευμένος και να περιλαμβάνει όλες του τις συμπεριφορές καθώς και τη γενική του εμφάνιση (γενικευμένη κοινωνική φοβία). Το άτομο αισθάνεται έντονη ταπείνωση και άγχος και συνήθως αποφεύγει επαφές με ανθρώπους έξω από το άμεσο οικογενειακό του περιβάλλον.
Απλή Φοβία: Έντονος παθολογικός φόβος για ένα αντικείμενο, ζώο ή κατάσταση που δεν παρουσιάζει πραγματικό κίνδυνο. Το άτομο αν και μπορεί να αντιληφθεί ότι ο φόβος του είναι παράλογος, δεν είναι ικανό να τον ελέγξει και αποφεύγει το αντικείμενο, ζώο ή κατάσταση.
Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή: Χαρακτηρίζεται από έντονο, χρόνιο, γενικευμένο και διάχυτο άγχος ή υπερβολική ένταση και στενοχώρια που δεν συνδέονται με κάποια ιδιαίτερη ιδέα, αντικείμενο ή γεγονός. Το άγχος είναι συνεχές και πολύ εντονότερο από τα φυσιολογικό άγχος το οποίο βιώνουν οι περισσότεροι άνθρωποι.
Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού: Στους ενήλικες αυτή η αγχώδης διαταραχή χαρακτηρίζεται από έντονο φόβο αποχωρισμού από τους γονείς τους ή κάποιο άλλο άτομο με το οποίο ζουν μαζί και το οποίο έχουν συνηθίσει να τους φροντίζει.
Συχνά ένα άτομο μπορεί να υποφέρει από περισσότερες από μία από τις παραπάνω διαταραχές ή / και να υποφέρει συγχρόνως από άλλα ψυχολογικά και ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως κατάθλιψη, υποχονδρίαση, αλκοολισμό, εθισμό σε ουσίες κ.λπ. Συνήθως όμως υπάρχει μία πρωτεύουσα ή πρωταρχική διαταραχή, η οποία είναι πιθανόν ότι προκαλεί τα άλλα προβλήματα. Αν υποπτεύεστε ότι μπορεί να υποφέρετε από μια ή περισσότερες από τις παραπάνω αγχώδεις διαταραχές, συμβουλευτείτε πρώτα απ’ όλα το γιατρό σας και κάνετε όλες τις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις ώστε να αποκλειστούν τυχόν οργανικά αίτια. Κατόπιν, συμβουλευτείτε έναν ειδικευμένο επαγγελματία της ψυχικής υγείας. Ακόμη κι αν διαπιστωθεί ότι υποφέρεται από κάποιο οργανικό σύνδρομο, η ψυχοθεραπεία παράλληλα με την όποια φαρμακοθεραπεία σας συστήσει ο γιατρός σας, θα σας βοηθήσει σημαντικά να ξεπεράσετε τα ψυχολογικά – συναισθηματικά αλλά και τα οργανικά προβλήματα της υγείας σας.
Συγγραφή & Επιμέλεια κειμένου: Δρ. Δόβελος Ιωάννης
Καθηγητής Ψυχολογίας & Ψυχοθεραπείας
Psychotherapia.gr