Συμπεριφορική Χρηματοοικονομική: Θεωρία και Εφαρμογές

Κύριο στόχο του μαθήματος αποτελεί η ανάπτυξη όλων των πιο πάνω θεμάτων πρακτικά παραδείγματα ώστε η συμπεριφορική θεωρία να αποτελέσει ένα εργαλείο για αποτελεσματική διαχείριση κεφαλαίων.

Σκοπιμότητα Διεξαγωγής του Μαθήματος
Στη σημερινή εποχή είναι αποδεκτό ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά και τα συναισθήματα είναι σημαντικές παράμετροι στην οικονομική θεωρία και πολιτική. Είναι εύκολο στην καθημερινότητα να εντοπισθούν οικονομικές πράξεις που επηρεάζονται από συναισθήματα, όπως θυμός, ενοχή, ντροπή, περηφάνια, χαρά, μετάνοια, ζήλια ή αγάπη. Ένα πείραμα στο πλαίσιο της ψυχολογίας που ονομάζεται Τελεσιγραφικό Παιχνίδι (ultimatum game) μας δίνει μια απλή εφαρμογή των όσον αναφέραμε πιο πάνω. Στο παιχνίδι αυτό ένας παίκτης παίρνει ένα ποσό χρημάτων, για παράδειγμα 50 ή 100 ευρώ, και κάνει μια πρόταση προσφοράς από το ποσό αυτό, έστω Χ, σε έναν άλλο παίκτη. Ο δεύτερος παίκτης έχει δύο επιλογές. Η πρώτη επιλογή είναι να δεχθεί την προσφορά οπότε ο πρώτος παίκτης θα μείνει με το αρχικό ποσό μείον το ποσό Χ που προσέφερε, ενώ ο δεύτερος παίκτης θα πάρει το ποσό Χ. Η δεύτερη επιλογή είναι να αρνηθεί την προσφορά, και τότε κανείς από τους δύο παίκτες δεν θα πάρει κάτι. Τα αποτελέσματα στο πιο πάνω παιχνίδι έχουν δείξει ότι χαμηλές προσφορές, συνήθως κάτω από το 20% του αρχικού ποσού, ακόμα και όταν οι συμμετέχοντες έχουν πληροφορηθεί ότι θα παίξουν το παιχνίδι μόνο μια φορά, συχνά απορρίπτονται, με αποτέλεσμα να χάνουν και οι δύο παίκτες. Το αποτέλεσμα αυτό είναι οικονομικά αρνητικό και για τους δύο παίκτες, ενώ η συμπεριφορά του δεύτερου παίκτη είναι μη ορθολογική σε θεωρητικό πλαίσιο, διότι αποδεχόμενος οποιοδήποτε ποσό, σύμφωνα με την οικονομική θεωρία, θα βρισκόταν σε καλύτερη θέση εφόσον θα είχε κάτι περισσότερο από πριν. Προφανώς, η συμπεριφορά στο παιχνίδι αυτό μπορεί να ερμηνευθεί με βάση τα ανθρώπινα συναισθήματα, όπως φθόνος, υποεκτίμηση ή περηφάνια παρά με τα οικονομικά κριτήρια του κέρδους και της ζημίας και την ορθολογική τοποθέτηση απέναντι σε αυτά. Είναι πλέον σκόπιμο η μοντέρνα οικονομική θεωρία να λαμβάνει υπόψη την ανθρώπινη συμπεριφορά ώστε να έχουμε πιο ρεαλιστικά υποδείγματα για να μας βοηθούν στη χάραξη οικονομικής πολιτικής.

Το μάθημα εξετάζει μια νέα προσέγγιση στη χρηματοοικονομική αυτή της συμπεριφορικής χρηματοοικονομικής. Η χρηματοοικονομική ανάλυση με βάση την ανθρώπινη συμπεριφορά, Συμπεριφορική Χρηματοοικονομική (Behavioral Finance) όπως έχει γίνει αποδεκτό να αναφέρεται, είναι ένας τομέας μελέτης που αναγνωρίζει επίσημα το γεγονός ότι τα άτομα είναι γενικά λήπτες μη άριστων οικονομικών αποφάσεων. Η Συμπεριφορική Χρηματοοικονομική αναζητά να κατανοήσει και να προβλέψει τις επιπτώσεις των ανθρώπινων ψυχικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων στις αγορές. Η Συμπεριφορική Χρηματοοικονομική αναλύει το πώς οι επενδυτές παλεύουν να βρουν ένα δρόμο ανάμεσα στον κίνδυνο και τις αποδόσεις, όπου η μια στιγμή είναι συνυφασμένη με ψυχρό υπολογισμό και η επόμενη παραδομένη σε συναισθηματικό παρορμητισμό.

Η πρώτη ενότητα εξετάζει τα βασικά κριτήρια για λήψη αποφάσεων σε συνθήκες κινδύνου και τη βασική θεωρία της αναμενόμενης χρησιμότητας. Η δεύτερη ενότητα παρουσιάζει την υπόθεση της αποτελεσματικής αγοράς ως το βασικό υπόδειγμα αποτίμησης στη χρηματοοικονομική και τις σχετικές ανωμαλίες και αποκλίσεις από την ορθολογικότητα. Η τρίτη ενότητα εξετάζει την θεωρία της προοπτικής ως ένα εναλλακτικό υπόδειγμα. Τέλος, η τέταρτη ενότητα παρουσιάζει βασικά συμπεριφορικά μοτίβα και στοιχεία νευροχρηματοοικονομικής δηλαδή τον τρόπο λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου κατά τη λήψη οικονομικών αποφάσεων.

Αντικείμενο – Παραδοτέο υλικό

Ενότητα 1
Κλασικά κριτήρια λήψης αποφάσεων σε συνθήκες κινδύνου. Αναμενόμενη αξία. Θεωρία της αναμενόμενης χρησιμότητας. Αξιώματα και διαγραμματική παρουσίαση στάσης απέναντι τον κίνδυνο. Διαφοροποίηση κινδύνου και αναμενόμενη χρησιμότητα.

Ενότητα 2
Υποδείγματα αποτελεσματικής αγοράς, θεμελιώδης και τεχνική ανάλυση, χρηματιστηριακές κρίσεις, ανωμαλίες αποτελεσματικής αγοράς, φούσκες στις χρηματιστηριακές τιμές.

Ενότητα 3
Η θεωρία της προοπτικής στη χρηματοοικονομική. Παραδείγματα ασυνεπώς επιλογών σε συνθήκες κινδύνου, βασικοί παράμετροι θεωρίας προοπτικής, τρόποι που οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν επιλογές σύμφωνα με τη θεωρία προοπτικής, η καμπύλη χρησιμότητας στη θεωρία προοπτικής.

Ενότητα 4
Βασικά μοτίβα συμπεριφορικής χρηματοοικονομικής – heuristics, herding, framing, overconfidence overreaction, cognitive dissonance, mental accounting loss aversion, disposition effect κλπ. – Βασικά στοιχεία νευροχρηματοοικονομικής. Η λειτουργία του ανθρωπίνου εγκεφάλου κατά τη διάρκεια λήψης οικονομικών αποφάσεων. Τα επίπεδα της εγκεφαλικής λειτουργίας.

Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του σεμιναρίου χορηγείται Πιστοποιητικό Παρακολούθησης από το Πανεπιστήμιο Πειραιώς.